لوله اتصالات پلی اتیلن چیست؟ لوله اتصالات پلی اتیلن ساخته شده از مواد پلیمر پلی اتیلن PE به‌عنوان یکی از پرکاربردترین گزینه‌ها در سامانه‌های شبکه آبرسانی، آبیاری، فاضلاب و گاز رسانی در تاسیسات کشاورزی صنعتی، شهری و بین شهری شناخته می‌شوند. این محصولات به دلیل وزن کم، انعطاف‌پذیری، مقاومت شیمیایی، تولید و بازیافت ساده و قیمت مناسب جایگزینی جدی و بهتر برای لوله اتصالات فلزی شده‌اند. در ادامه با ساختار، انواع، مزایا، معایب و روش‌های نصب و نگهداری این سامانه‌ها به‌صورت کاربردی آشنا خواهید شد تا بتوانید انتخاب مناسب‌تری برای پروژه خود داشته باشید.
-
لوله و اتصالات پلی اتیلن چیست؟
لوله و اتصالات پلی اتیلن از پلیمرهای اتیلن ساخته می‌شوند که در انواع لوله کشی تاسیسات کشاورزی، صنعتی، شهری و بین شهری مختلف برای انتقال مایعات و گازها به کار می‌روند. ترکیب‌های رایج گرید مواد اولیه در صنایع تولید لوله و اتصال شامل PE80 و PE100 هستند که بر اساس مقاومت مکانیکی، فشار کاری و کارایی محصول نهایی طبقه‌بندی می‌شوند. این محصولات به علت ساخت مواد اولیه داخلی توسط پتروشیمی ها مانند (شازند و جم) و سادگی صنعت تولید لوله و اتصالات و قیمت ارزان محصول نهایی یکی از پرکاربردترین گزینه‌های لوله کشی انواع تاسیسات در کشور است.
نکته: استاندارد لوله اتصالات پلی اتیلن در ایران، رنگ مشکی یا آبی بسته به نیاز مشتری است که این تفاوت رنگ تنها با افزودن رنگ دانه (مستربچ) به میزان کمتر از یک درصد به ماده اولیه پلی اتیلن PE است و این تفاوت رنگ هیچ تاثیری در کیفیت نهایی محصول ندارد.
-
انواع لوله اتصال و کاربرد لوله اتصالات پلی اتیلن
لوله اتصالات پلی اتیلن PE در حوزه‌های متنوعی از جمله آب، فاضلاب و گاز کاربرد دارند:
- شبکه‌های انتقال گاز شهری: در کلاس‌های فشار مناسب (گرید پلی اتیلن سنگین PE100 برای انتقال گاز با استانداردهای خاص). بهترین گزینه برای انتقال گاز صنایع مختلف و بین شهری است.
- شبکه‌های توزیع و انتقال آب شرب و مصرفی تحت‌فشار: به‌خاطر مقاومت در برابر خوردگی و رسوب‌پذیری کم، انعطاف بالا، اجرای ساده، قیمت مناسب و دسترسی محصول در تمام کشور
- تاسیسات کشاورزی، آبیاری و ذخیره سازی آب به علت تعمیر، نصب و اجرای آسان و مقرون به صرفه
- کاربردهای صنعتی که نیاز به مقاومت شیمیایی دارند، مثل انتقال مواد شیمیایی رقیق.
- فاضلاب تحت فشار، زهکشی و آب باران تاسیسات سنگین و حجیم
انواع لوله‌های پلی اتیلن:
لوله‌ها بر اساس جنس گرید مواد اولیه پلی اتیلن (PE80 یا PE100)، کلاس حداکثر فشار کاری PN (6 بار، 8 بار، 10 بار، 12.5 بار، 16 بار) و نسبت قطر به ضخامت SDR و کاربرد نهایی طبقه‌بندی می‌شوند. انتخاب درست براساس نیاز فشار کاری، کاربرد و دمای محیطی اهمیت زیادی دارد. تفاوت این دو گرید PE80 و PE100 به شرح زیر است:
پلی اتیلن سنگین HDPE گرید PE80: معمولاً برای فشارهای پایین‌تر و کاربری‌های عمومی مانند کشاورزی و آبرسانی حجیم مناسب است. ویژگی ای لوله، نسبت قطر به ضخامت SDR کمتر به معنی اینکه در فشار ثابت برای مثال 10 بار وزن و ضخامت لوله بیشتر و قیمت آن ارزان تر است.
| جدول سایز، وزن و ضخامت (نسبت قطر به ضخامت SDR) لوله پلی اتیلن سنگین HDPE گرید PE80 | ||||||||
| 11 | 13.6 | 17 | 22 | sdr | ||||
| 12.5 بار | 10 بار | 8 بار | 6 بار | حداکثر فشار کاری PN | ||||
| وزن (کیلوگرم) | ضخامت (میلیمتر) | وزن (کیلوگرم) | ضخامت (میلیمتر) | وزن (کیلوگرم) | ضخامت (میلیمتر) | وزن (کیلوگرم) | ضخامت (میلیمتر) | سایز بندی (میلیمتر) |
| 0.666 | 4.6 | 0.549 | 3.7 | 0.453 | 3 | 0.361 | 2.3 | 50 |
| 1.050 | 5.8 | 0.873 | 4.7 | 0.721 | 3.8 | 0.563 | 2.9 | 63 |
| 1.470 | 6.8 | 1.240 | 5.6 | 1.020 | 4.5 | 0.807 | 3.5 | 75 |
| 2.120 | 8.2 | 1.770 | 6.7 | 1.460 | 5.4 | 1.140 | 4.1 | 90 |
| 3.140 | 10 | 2.620 | 8.1 | 2.170 | 6.6 | 1.670 | 5 | 110 |
پلی اتیلن سنگین HDPE گرید PE100: دارای مقاومت مکانیکی بیشتر و مناسب برای شبکه‌های تحت فشار انتقال آب و گازرسانی کشاورزی، صنایع، شهری و بین شهری است. ویژگی این لوله نسبت قطر به ضخامت SDR بیشتر به معنی اینکه در فشار ثابت برای مثال 10 بار وزن و ضخامت لوله کمتر و قیمت آن گرانتر تر است.
| جدول سایز، وزن و ضخامت (نسبت قطر به ضخامت SDR) لوله پلی اتیلن سنگین HDPE گرید PE100 | ||||||||
| 11 | 13.6 | 17 | 22 | sdr | ||||
| 12.5 بار | 10 بار | 8 بار | 6 بار | حداکثر فشار کاری PN | ||||
| وزن (کیلوگرم) | ضخامت (میلیمتر) | وزن (کیلوگرم) | ضخامت (میلیمتر) | وزن (کیلوگرم) | ضخامت (میلیمتر) | وزن (کیلوگرم) | ضخامت (میلیمتر) | سایز بندی (میلیمتر) |
| 0.549 | 3.7 | 0.453 | 3 | 0.374 | 2.4 | 0.314 | 2 | 50 |
| 0.873 | 4.7 | 0.721 | 3.8 | 0.580 | 3 | 0.494 | 2.5 | 63 |
| 1.240 | 5.6 | 1.020 | 4.5 | 0.828 | 3.6 | 0.675 | 2.9 | 75 |
| 1.770 | 6.7 | 1.460 | 5.4 | 1.180 | 4.3 | 0.978 | 3.5 | 90 |
| 2.620 | 8.1 | 2.170 | 6.6 | 1.770 | 5.3 | 1.430 | 4.2 | 110 |
نکته: دو جدول بالا به صورت حدودی برای درک بهتر مخاطب از تفاوت و نسبت سایز، وزن و ضخامت است و تولید کنندگان لوله اتصالات پلی اتیلن به نسبت سفارشات، نیاز مشتری، کاربرد و استاندارد های لازم محصولات مختص خود را تولید و عرضه می کنند. مزیت صنعت لوله اتصالات پلی اتیلن، تولید ساده و ارزان آن است که بر اساس نیاز مشتری و مصرف کننده نهایی بسیار منعطف است.
لوله پلی اتیلن کشاورزی: لوله های پلی اتیلن کشاورزی معمولا از مواد پلی اتیلن سبک LDPE و متوسط MDPE تولید شده و جهت مصارف آبیاری سطحی مانند (لوله قطره ای 16) در سایز های کوچک کاربرد دارند و نقش حیاتی در حفظ منابع آبی دارند، که از هدر رفت آب جلوگیری می کنند و انتقال کود و سموم کشاورزی را به شکل ایمن ممکن می سازند. این لوله ها همچنین بسیار ارزان قیمت و قابل جایگزین و بازیافت هستند.
لوله پلی اتیلن در سایزهای مختلف بسته بندی متفاوتی دارد: سایز های کوچک (قطره ای) مثل 16 و 20 میلیمتر در کلاف و حلقه های 100، 200 و 400 متری و سایز های میانی مانند 50 و 63 میلیمتر در کلاف های 20، 30 و 50 متری و سایز بزرگ مانند 160 میلیمتر در شاخه های 6 و 12 متری تولید، عرضه و ارسال شده اند.
لوله پلی اتیلن دوجداره کاروگیت: واژه «کاروگیت» به معنای «موج‌دار» یا «راه‌راه» است. وقتی از لوله کاروگیت صحبت می‌کنیم، به لوله‌ای اشاره داریم که سطح بیرونی آن به صورت موج‌دار طراحی شده است. این نوع لوله از جنس پلی اتیلن بوده و از ویژگی‌های آن میتوان به ماندگاری بالا و وزن سبک اشاره کرد. لوله کاروگیت در برابر خوردگی و سایش بسیار مقاوم است و به همین دلیل، گزینه‌ای مناسب برای سیستم‌های لوله‌کشی فاضلاب زیرزمینی محسوب می‌شود. وزن کم و قابلیت جابه‌جایی آسان آن، نصب و اجرای این نوع لوله را نسبت به دیگر انواع آسان‌تر و مقرون به صرفه‌تر کرده است.
این نوع لوله اتصالات پلی اتیلن، بهترین گزینه برای سیستم‌های تخلیه گسترده و خطوط فاضلاب ثقلی زیرزمینی است. ویژگی منحصربه‌فرد آن، مقاومت مکانیکی، حرارتی و شیمیایی، لوله پلی اتیلن کاروگیت را برای ساخت سیستم‌های فاضلاب صنعتی و شهری کاملاً مناسب می‌سازد. این محصولات معمولاً به صورت دوجداره و از پلی اتیلن سنگین با چگالی بالا (HDPE) ساخته می‌شوند. جداره داخلی این لوله‌ها به منظور تسهیل جریان مایعات، سطحی صاف دارد، در حالی که جداره خارجی دارای شیارهای موازی در طول لوله است که انعطاف‌پذیری و افزایش «مقاومت حلقوی» را به ارمغان می‌آورد. این مقاومت حلقوی به فشاری که بر سطح خارجی لوله در حالت دفنی وارد می‌شود، مربوط است.
نکته جالب این است که از نظر استحکام، این لوله معادل لوله‌های بتنی است، اما وزن کمتری دارد، قیمت آن پایین‌تر است و برش‌کاری آن بسیار ساده‌تر می‌باشد. به دلیل کاربرد گسترده این لوله در انتقال فاضلاب، به آن «لوله فاضلابی» نیز گفته می‌شود. از نظر ظاهری، این لوله‌ها دارای جداره داخلی غالباً به رنگ آبی یا زرد و جداره خارجی شیارداری به رنگ مشکی هستند. قدرت مقاومت حلقوی بالای این لوله‌ها باعث می‌شود که بدون شکاف خم شوند. نصب و اجرای این محصول نسبت به سایر انواع لوله‌ها اقتصادی‌تر بوده و به خاطر مقاومت آن در برابر مواد شیمیایی، نیازی به رنگ‌آمیزی یا پوشش اضافی ندارد.
انواع اتصالات پلی اتیلن:
- جوش الکتروفیوژن برای ایجاد اتصالی یکنواخت و مهروموم شده در لوله کشی تاسیسات آب رسانی و گاز رسانی در سایز بزرگ، حساس و پر اهمیت صنایع، شهری و بین شهری
- اتصالات جوشی ساده برای لوله کشی تاسیسات تحت فشار انتقال آب و گاز سایز کوچک و متوسط
- جوش لب‌به‌لب برای لوله کشی لوله‌های بزرگ و اجرای خط‌های طولانی که حساس نبوده و تحت فشار نیستند، کاربردی است.
- کوپلینگ‌های پیچی مکانیکی برای مصارف عمومی و جزیی آب کشاورزی، مصرفی و ذخیره سازی
- اتصالات آبیاری کشاورزی که در سایز های کوچک و به صورت فشاری با لوله متصل می شوند
انتخاب روش اتصال لوله اتصالات پلی اتیلن بستگی به قطر لوله، ضخامت، متراژ حساسیت تاسیسات وکاربرد مصرف یا دسترسی به ابزار و شرایط مناسب دارد.
-
مزایا و معایب لوله و اتصالات پلی اتیلن
مزیا لوله اتصالات پلی اتیلن:
- دوام، طول عمر بالا، و قابلیت بازیافت صرفه‌جویی در هزینه‌های تعمیر و نگهداری
- مقاومت در برابر خوردگی و رسوب‌گذاری، مواد شیمیایی، و عوامل محیطی
- مقاومت شیمیایی بالا در برابر انواع اسیدها و قلیاها (بسته به غلظت و دما).
- مقرون به صرفه به علت تولید انبوه و تامین مواد اولیه داخلی
- هزینه و قیمت بسیار کمتر نسبت به محصولات فلزی مشابه
- انعطاف‌پذیری و وزن کم نصبت به متراژ و تولید بالا در کشور
معایب لوله اتصالات پلی اتیلن:
- محدودیت دمایی، دماهای بالا می‌تواند مقاومت مکانیکی را کاهش دهد؛ برای آب گرم یا سیالات داغ باید بررسی شود.
- حساسیت به برخی هیدروکربن‌ها و حلال‌ها، در محیط‌های صنعتی باید مقاومت مواد مورد ارزیابی قرار گیرد.
- حساسیت به نور UV خورشید که در فضای باز نیاز به افزودنی‌های ضد UV یا پوشش محافظ دارد.
- نگهداری ناصحیح یا نصب غلط جوش‌ها می‌تواند منجر به شکست زودهنگام شود.
- مقاومت پایین در برابر فرسایش هوا و انبساط حرارتی بالا
- تولید غیر مجاز و با کیفیت پایین بدلیل سادگی در تولید و قابل بازیافت بودن محصولات استفاده شده
-
استانداردهای ملی ایران در رابطه با لوله اتصالات پلی اتیلن
لوله اتصالات پلی اتیلن همانند انواع لوله و اتصال دیگر می‌توانند با توجه به ویژگیها و مشخصاتی که دارند از کاربردهای مختلفی برخوردار باشند و بر اساس نوع کاربری و کاربردی که دارند باید تحت استانداردهای ملی تولید شوند. استانداردهای متعددی برای این لوله‌ها وجود دارند اما تعدادی از آن‌ها از اهمیت و ارزش بیشتری برخوردارند که شامل موارد زیر هستند:
استاندارد ملی INSO 14427-1 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربردهای آبرسانی،فاضالب و زهکشی تحت فشار پلی اتیلن (PE) قسمت 1: کلیات
استاندارد ملی INSO 14427-2 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربردهای آبرسانی، فاضالب و زهکشی تحت فشار پلی اتیلن (PE) قسمت 2: لوله ها
استاندارد ملی INSO 14427-3 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربردهای آبرسانی، فاضلاب و زهکشی تحت فشار پلی اتیلن (PE) قسمت ۳: اتصالات
استاندارد ملی INSO 14427-4 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربردهای آبرسانی، فاضلاب و زهکشی تحت فشار پلی اتیلن (PE) قسمت 4: شیرآلات
استاندارد ملی INSO 14427-5 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربردهای آبرسانی، فاضلاب و زهکشی تحت فشار پلی اتیلن (PE) قسمت 5: کارایی سامانه
استاندارد ملی INSO 14427-7 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربردهای آبرسانی، فاضلاب و زهکشی تحت فشار پلی اتیلن (PE) قسمت ۷: راهنمای ارزیابی انطباق
استاندارد ملی جهت لوله کشی تاسیسات آب کشاورزی با لوله اتصالات پلی اتیلن : استاندارد ملی INSO 7607 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربرد آبیاری، لوله های پلی اتیلن (PE): ویژگیها
استاندارد ملی جهت لوله کشی تاسیسات گاز رسانی صنایع، شهری و بین شهری با لوله اتصالات پلی اتیلن گازی: استاندارد ملی INSO 11233-1 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربرد گاز رسانی، لوله های پلی اتیلن (PE) قسمت 1: کلیات
استاندارد ملی INSO 11233-2 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربرد گاز رسانی، لوله های پلی اتیلن (PE) قسمت 2: لوله ها
استاندارد ملی INSO 11233-3 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربرد گاز رسانی، لوله های پلی اتیلن (PE) قسمت 3: اتصالات
استاندارد ملی INSO 11233-4 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربرد گاز رسانی، لوله های پلی اتیلن (PE) قسمت 4: شیرآلات
استاندارد ملی INSO 11233-5 سامانه های لوله گذاری پلاستیکی برای کاربرد گاز رسانی، لوله های پلی اتیلن (PE) قسمت 5: کارایی سامانه
نحوه اجرا، نصب و نگهداری از لوله اتصالات پلی اتیلن
مراحل اولیه اجرای لوله اتصالات پلی اتیلن:
- مطالعه طرح و تعیین کلاس فشار کاری PN و نسبت قطر به ضخامت SDR مناسب بر اساس لوله کشی تاسیسات، کاربرد، مصرف و دسترسی محصول
- تهیه لوله اتصالات پلی اتیلن دارای استاندر ملی ایران، بازرسی ظاهری پیش از نصب.
- حفاری با رعایت عرض و عمق بستر، استفاده از بست‌های نگهدارنده و بستر ماسه‌ای یکنواخت.
- اجرای اتصال لوله اتصالات پلی اتیلن با روش مناسب (الکتروفیوژن یا جوش یا پیچی) توسط مجری مجرب سپس انجام تست هیدرواستاتیک مطابق استاندارد. کنترل کیفیت مرحله‌ای و ثبت گزارش تست‌ها ضرورت دارد.
نکات ایمنی در نصب و اجرای لوله اتصالات پلی اتیلن:
- آموزش اپراتورهای جوش و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (عینک، دستکش مقاوم، کفش ایمنی).
- اطمینان از تهویه مناسب هنگام کار در گودال‌ها و جلوگیری از ورود گازهای مضر.
- استفاده از تجهیزات بالابر مناسب و جلوگیری از خمش‌های بیش از حد که منجر به ترک می‌شود.
- برنامه زمان‌بندی برای جلوگیری از نصب در دماهای بسیار پایین یا بالا که کیفیت جوش را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
نکات فنی در نگهداری از لوله اتصالات پلی اتیلن:
- بازدید دوره‌ای برای بررسی پوسیدگی اطراف بست‌ها، نقاط اتصالی و پوشش محافظ.
- پایش فشار و دما در نقاط حساس با نصب مانومتر و حسگرهای دوره‌ای.
- استفاده از روش‌های تست نشتی غیرمخرب (مثل تست صوتی یا تست فشار) برای تشخیص زودهنگام.
- در صورت آسیب موضعی، تعمیر با روش‌های تخصصی مثل استفاده از قلاف‌های تعمیری یا برش و نصب قطعه جدید.
- ثبت اطلاعات نگهداری و تاریخچه تعمیرات به تصمیم‌گیری‌های آتی کمک می‌کند.
برای نصب راه اندازی و اجرای لوله کشی تاسیسات گاز صنایع، شهری و بین شهری با لوله اتصالات پلی اتیلن جهت حفظ ایمنی و رعایت کلیه استاندارد ها از این دستورالعمل استفاده شود: دستورالعمل اجرای لوله اتصالات پلی اتیلن گازی
جمع‌بندی: لوله اتصالات پلی اتیلن گزینه‌ای اقتصادی، مقاوم و قابل اعتماد برای انواع شبکه‌های آب آبرسانی و گاز رسانی است. با انتخاب محصول مناسب (PE80 با PE100)، کلاس فشار درست و اجرای استاندارد جوش و نگهداری منظم، میتوان عمر مفید بالایی کسب کرد.
-
سوالات متداول در مورد اجرای لوله اتصالات پلی اتیلن
آیا لوله اتصالات پلی اتیلن برای آب شرب امن است؟ بله اگر محصول دارای استانداردهای بهداشتی باشد.
آیا لوله اتصالات پلی اتیلن قابل بازیافت است؟ بله پلی اتیلن قابل بازیافت است اما بازیافت صنعتی باید مطابق مقررات انجام شود.
چگونه از نشتی در سیستم لوله کشی جلوگیری کنیم؟ با انتخاب نوع و روش مناسب اتصال ( جوش یا پیچی)، آموزش پرسنل و تست فشار پس از نصب. برای پروژه خود، ابتدا مشخصات عملکردی را تعیین کنید و سپس با مشورت تامین‌کننده نسبت به انتخاب کلاس و روش نصب اقدام کنید.
آیا از این محصول برای گاز کشی خانگی میتوان استفاده کرد؟ خیر، لوله پلی اتیلن گازی تنها در شرایط خاص و نوع تولید شده دارای استاندارد با نصاب ومجری های متخصص برای لوله کشی گاز صنایع، شهری و بین شهری مناسب است.
رنگ محصول تفاوتی در کیفیت و کارایی آن دارد؟ خیر، مواد پلی اتیلن ذاتا بی رنگ بوده و تنها با اضافه کردن درصد کمی رنگدانه در پروسه تولید محصول نهایی به رنگ مشکی یا آبی تولید می شوند که هیچ تاثیری در کیفیت ندارد. نکته قابل توجه آن که بعضی از پتروشیمی ها مواد پلی اتیلن را به صورت خودرنگ مشکی برای سهولت صنایع لوله اتصالات پلی اتیلن تولید می کنند.
برای دریافت مشاوره و پاسخ به سوالات بیشتر، با سپهر پایپ تماس بگیرید:
09120420562 / 09120420564
اتصالات گالوانیزه فلزی چیست؟
لوله اتصالات پلیکا U-PVC چیست؟
لوله اتصالات پنج لایه چیست؟
لوله اتصالات تک لایه پلی پروپیلن چیست؟